Күләш Бәйсейiтова

Биография и песни

Бәйсейiтова Күләш (Гүлбаһрам) Жасынқызы (1912-1957) қазақтың әйгiлi әншiсi (лирика-калоратуралық сопрано), қазақ опера өнерiнiң негiзiн салушылардың бiрi, қоғам қайраткерi. КСРО халық артисi (1936). КСРО Мемлекеттiк сыйлығының лауреаты (1948-1949). Туып-өскен жерi - Қарағанды облысының Шет ауданы. Топырақ бұйырған жерi - Алматы қаласы. Күләштiң әншiлiк өнерге бейiмдiлiгi жас кезiнен-ақ байқала бастаған. Оның бойыңдағы қабiлеттiң ұшталуына ән мен күйге жүйрiк әкесi Жасынның да әсерi зор болған. Жетi жылдық мектеп бiтiрген соң Күләш Қазақтың педагогикалық институтына түсiп, мұндағы көркемөнерпаздар үйiрмесiне белсене араласады. Қала жастарының өнер байқауларында әншiлiк дарынымен көзге түседi. Содан 1930 жылы Қазақтың тұңғыш драма театрының группасына қабылданады. Күләш сахна өнерiнiң қыр-сырына қызыға ден қойып, кешiкпей-ақ театрдың белдi артистерiнiң қатарынан көрiне бастайды. Ол аз уақыттың iшiнде Б.Майлиннiң "Майдан" пьесасында Пүлiштiң, Н.В.Гогольдiң "Үйлену тойындағы" Агафия Тихонованың, М.Тригердiң "Сүңгуiр қайығыңдағы" Клавдияның, Қ.Бәйсейiтов пен А.Шаниннiң "Зәуресiндегi" Зәуре, М.Әуезовтың "Еңлiк-Кебегiндегi" Еңлiктiң рольдерiн ойнап, сахналық тамаша қабiлетiмен танылады. Образдардың табиғатын тап басып тану, ол танығанын өмiрлiк шынайы шеберлiкпен жеткiзе бiлу, әсiресе туа бiткен әншiлiк қабiлетi кейiпкер болмысын аша түсуi де Күләштiң сахна өнерi үшiн жаралаған жан екенiн әйгiлей түседi. Күләш 1933 жылы жаңадан ашылған музыка студиясына қабылданады. Алғаш рет Қазақ музыка театрының шымылдығы 1934 жылы "Айман-Шолпан" (М.Әуезов, И.В.Коцых) музыкалық комедиясымен ашылғанда, Күләш басты рольдi үлкен шеберлiкпен ойнап, Айман бейнесi арқылы Қазақ қыздарының ар-намыстан жаралғандай парасатты болмысын шабытпен тұлғалайды. Мұнан әрi Күләштiң ғажайып қабiлетi мен дарыны Б.Майлин мен И. В. Коцыхтың "Шұғасындағы" - Шұға, Е. Брусиловскийдiң "Қыз Жiбек" операсындағы - Жiбек образдарын сомдау барысында одан әрi жарқырап ашыла түседi. Бұл рольдер арқылы оның бойындағы әншiлiк-артистiк қабiлеттiң ғажайып мүмкiңдiктерi барша болмысымен көрiнiс тауып, қазақ сахна өнерiнiң соны табысы ретiнде жұртшылықтың ықылас-iлтифатына бөлеңдi. Ол жаңа қаз басқан қазақ сахна өнерiнiң шын мәнiнде тiрек тұлғасына, ұйтқысына айналды. Аз уақыт аясыңда Е. Брусиловскийдiң "Жалбыр", "Ер Тарғын", "Алтын астық", "Гвардия алға", А. А. Зильбердiң "Бекет", И. Н. Надировтың "Терең көл", А. Жұбанов пен Л. Хамидидiң "Абай", М. Төлебаевтың "Бiржан-Сара", Д. Ж. Пучинидiң "Чио-Чио-Сан", П. И. Чайковскийдiң "Евгений Онегин", А.Рубинштейннiң "Демон" сияқты операларында басты рольдерде ойнап, басты вокальдық партияларды орындап, қайталанбас хас шеберлiгiмен танылды. Бiр-бiрiне ұқсамайтын кереғар образдар, иiрiм-қайырымы әр алуан вокальдық партиялар Күләштiң көп қырлы, алуан сырлы дарынының арқасында алмастай жарқырап ашылып, эстетикалық-эмоциялық қуаты мейлiнше тегеурiндi образдар галереясы жасалды. Күләш Бәйсейiтова концерттiк әншi ретiнде де дүние жүзiне танылған қайталанбас дарын иесi бола бiлдi.